Οδηγός Ασφαλούς πλοήγησης – Εισαγωγή: Ένας Οδηγός για να προστατέψεις τα προσωπικά σου δεδομένα και την ιδιωτική σου ζωή στην ψηφιακή καθημερινότητά σου.
Χρησιμοποιείς τακτικά το διαδίκτυο. Αγοράζεις προϊόντα ή υπηρεσίες, αναζητείς πληροφορίες, ενημερώνεσαι, επικοινωνείς. Κάθε φορά που μπαίνεις σε αυτόν τον ψηφιακό κόσμο όμως, μοιράζεσαι προσωπικά δεδομένα σου, κομμάτια του εαυτού σου και της προσωπικότητάς σου, με τους παρόχους των υπηρεσιών που απολαμβάνεις αλλά και με τρίτους. Γνωρίζεις κάθε φορά τι ακριβώς μοιράζεσαι και με ποιούς; Έχεις τον έλεγχο της κατάστασης;
Κλείσε τα μάτια σου και φαντάσου ότι ένα αόρατο χέρι σου κολλάει στη πλάτη ένα χαρτάκι κάθε φορά που κάνεις το οτιδήποτε μέσα στη μέρα σου. Σηκώνεσαι το πρωί και ακούς rock στο ραδιόφωνο, και σου κολλάει ένα χαρτάκι “rock μουσική”. Διαβάζεις την εφημερίδα κάνοντας τσιγάρο και σου κολλάει ένα χαρτάκι “αθλητικά νέα” και “καπνιστής”. Αργότερα κατεβαίνεις για ψώνια στο κέντρο, και ανάλογα με τα μαγαζιά που επισκέπτεσαι σου κολλάει χαρτάκια όπως “προϊόντα μακιγιάζ”, “συμπληρώματα διατροφής”, “κοσμήματα”. Παίρνεις τηλέφωνο για να παραγγείλεις σουβλάκια και σου κολλάει ένα χαρτάκι “junk food”. Βγαίνεις για σινεμά με το σύντροφό ή τη σύντροφό σου και σου κολλάει τα χαρτάκια “cinephile” και “ετεροφυλόφιλος” ή “ομοφυλόφιλος”. Ακόμα σου κολλάει χαρτάκια με τις τοποθεσίες που έχεις βρεθεί, οι οποίες μπορεί να φανερώνουν το μέρος όπου μένεις ή δουλεύεις, το χώρο όπου εξασκείς τη θρησκεία σου, ή ένα νοσοκομείο που επισκέπτεσαι τακτικά για εξετάσεις. Τώρα φαντάσου ότι το αόρατο χέρι μοιράζει αυτά τα χαρτάκια σε άλλους με τους οποίους συνεργάζεται ή ότι άλλοι αόρατοι τρίτοι μπορούν να τα βλέπουν. Όλες οι πληροφορίες που περιέχονται στα χαρτάκια καταγράφονται σε ένα φάκελο που αντιστοιχεί στη προσωπικότητά σου ή μάλλον σε αυτό που νομίζουν ότι αντιστοιχεί στη προσωπικότητά σου. Δημιουργείται έτσι ένα προφίλ που φαινομενικά αντιστοιχεί σε εσένα και αντικατοπτρίζει το ποιος είσαι, τι σου αρέσει, που βρίσκεσαι, πως είναι η καθημερινότητά και ποιες είναι οι ασχολίες σου γενικότερα.
To σενάριο που μόλις περιγράψαμε ίσως φαντάζει αστείο. Ωστόσο δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Κάθε φορά που σερφάρεις στο διαδίκτυο, η συσκευή σου, o φυλλομετρητής που χρησιμοποιείς (= browser, π.χ Google Chrome κλπ.), μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μηχανές αναζήτησης, διαφημιστικές εταιρίες ή ακόμα και μυστικές υπηρεσίες δύναται να σε ακολουθούν και να παρακολουθούν τη δραστηριότητά σου. Μπορούν να δουν μεταξύ άλλων, τις ιστοσελίδες τις οποίες επισκέπτεσαι, πληροφορίες που αποθηκεύεις, το μέρος από το οποίο συνδέεσαι, και τεχνικές προδιαγραφές της συσκευής που χρησιμοποιείς. Όλα αυτά τα δεδομένα μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν για διάφορους σκοπούς, π.χ. για να σου διαφημίσουν στοχευμένα προϊόντα ή να σε κατευθύνουν σε υλικό που ταιριάζει στις υποτιθέμενες προτιμήσεις σου. Ακόμα είναι δυνατόν να σου προσφέρουν υπηρεσίες και προϊόντα σε διαφορετικές τιμές από άλλους χρήστες με βάση τα δεδομένα που έχουν συγκεντρώσει για εσένα. Δώσε τη προσοχή σου στα ακόλουθα screenshot για να αποκτήσεις μια πρώτη ιδέα για όσα μόλις αναφέρθηκαν.
Νόμιζες ότι είσαι μόνος σου όταν διαβάζεις ένα άρθρο σε ένα σάιτ μιας εφημερίδας; Λάθος! Παρατήρησε όλους αυτούς τους τρίτους που αποτυπώνονται στο χάρτη της φωτογραφίας και σε ακολουθούν όταν συνδέεσαι στον ιστότοπο της βρετανικής εφημερίδας “The Guardian”. Σε αυτούς τους τρίτους περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, εταιρίες στατιστικών, και διαφημιστικές εταιρίες. Το Disconnect είναι ένα από τα πρόσθετα εργαλεία που βρίσκονται στην αγορά, το οποίο μπορείς να εγκαταστήσεις στον φυλλομετρητή σου. Οδηγίες για το πως σου προσφέρουμε στο τρίτο μέρος του Οδηγού μας. Με την βοήθεια του μπορείς να δεις και να μπλοκάρεις κάποιους από τους τρίτους που σε ακολουθούν ενώ περιηγείσαι στις διάφορες ιστοσελίδες.
Στην ως άνω φωτογραφία βλέπεις δύο αναζητήσεις αεροπορικών εισιτηρίων. Έλαβαν χώρα την ίδια χρονική στιγμή, στον ίδιο ιστότοπο. Ωστόσο η αναζήτηση στα αριστερά έγινε από ακριβό smartphone το οποίο ήταν συνδεδεμένο στο διαδίκτυο μέσων δεδομένων καρτοκινητής εταιρίας. Η καρτοκινητή είναι ελληνική εταιρία, αλλά κατά τη διεξαγωγή του πειράματος το κινητό βρισκόταν στην Αυστρία. Επομένως, ήταν γνωστό ότι ο χρήστης έχει στη διάθεσή του ακριβό κινητό (εξαιτίας των τεχνικών προδιαγραφών της συσκευής, οι οποίες κοινοποιούνται στον ιστότοπο κατά τη σύνδεση της σε αυτόν), και ότι ο χρήστης έχει την οικονομική ευχέρεια να ταξιδεύει στο εξωτερικό και να μπορεί να χρησιμοποιεί δεδομένα καρτοκινητής τα οποία αποτελούν υπηρεσία υψηλού κόστους.
Αντίθετα, η αναζήτηση στα δεξιά έγινε από φθηνό φορητό υπολογιστή τετραετίας, ο οποίος ήταν συνδεδεμένος σε δωρεάν Wi-Fi δημόσιου χώρου στην Αυστρία. Όπως φαίνεται στη φωτογραφία, στον χρήστη της δεξιάς αναζήτησης δόθηκε φθηνότερη τιμή σε σύγκριση με τον χρήστη της αριστερής αναζήτησης. Αυτό συμβαίνει επειδή τα τεχνικά χαρακτηριστικά της συσκευής του χρήστη της δεξιάς αναζήτησης αλλά και ο τρόπος με τον οποίο η συσκευή του είναι συνδεδεμένη στο διαδίκτυο (δημόσια προσβάσιμο δίκτυο Wi-Fi) φανερώνουν ότι μια υψηλότερη τιμή, όπως εκείνη που δόθηκε στον χρήστη της αριστερής αναζήτησης, ίσως να ήταν αποτρεπτική για την αγορά των εισιτηρίων. Επομένως η τιμή για τον χρήστη της αριστερής αναζήτησης είναι 201,62 €, ενώ για τον χρήστη της δεξιάς αναζήτησης είναι 165,75 €.
Πώς μπορείς λοιπόν να προστατέψεις τα προσωπικά σου δεδομένα και την ιδιωτική σου ζωή όταν χρησιμοποιείς το διαδίκτυο; Πριν μιλήσουμε για τις ρυθμίσεις των συσκευών σου πρέπει να τονίσουμε ότι τα βήματα για την προστασία σου ξεκινούν πριν ακόμα ενεργοποιήσεις τη συσκευή σου.
Η πλειοψηφία των συσκευών που χρησιμοποιείς διαθέτει κάμερα. Κακόβουλο λογισμικό μπορεί να ενεργοποιεί αυτή τη κάμερα και αυτή να ξεκινήσει να καταγράφει τη κάθε σου κίνηση. Το υλικό που μπορούν να συγκεντρώσουν οι επίδοξοι χάκερ μπορεί να χρησιμοποιηθεί όχι μόνο για να σε εκβιάσουν αλλά επίσης και για να προβούν σε κάποια διάρρηξη όταν απουσιάζεις από το σπίτι σου. Η χρήση καλύπτρας κάμερας όταν χρησιμοποιείς την συσκευή σου είναι ένα απλό και φθηνό μέτρο που μπορείς να εφαρμόσεις για να χρησιμοποιείς άφοβα τη συσκευή σου. Η Homo Digitalis δεν θα σου προτείνει κάποιο συγκεκριμένο προϊόν. Απλά χρησιμοποίησε σε μία μηχανή αναζήτησης τις λέξεις κλειδιά “webcam cover” και θα βρεις πληθώρα επιλογών.
Ωστόσο, ακόμα και η ίδια η οθόνη της συσκευής σου μπορεί να μαρτυρά ευαίσθητες πληροφορίες για εσένα. Πόσες φορές βρέθηκες σε ένα καφέ ή σε κάποιο κοινόχρηστο χώρο και αισθάνθηκες άβολα επειδή δεν ήθελες αυτοί που βρίσκονται γύρω σου να μπορούν να βλέπουν οτιδήποτε βρίσκεται στην οθόνη σου, όπως φωτογραφίες, ιστοσελίδες που επισκέπτεσαι ή συνομιλίες με φίλους σου. Υπάρχει και εδώ λύση για να περιορίσεις τα αδιάκριτα βλέμματα, και ακούει στο όνομα “privacy filter”. Πρόκειται για μία διαφάνεια που εφαρμόζει στην οθόνη σου και αποτρέπει όποιους βρίσκονται σε διαφορετική γωνία οράσεως από εσένα να δουν οτιδήποτε εμφανίζεται στην οθόνη σου.
Τέλος, όταν απομακρύνεσαι από τη συσκευή σου και βρίσκεσαι στο χώρο εργασίας σου ή σε κάποιο κοινόχρηστο χώρο θα πρέπει πάντα να κλειδώνεις την οθόνη της συσκευή σου. Πώς; Πατώντας το κουμπί των Windows και το πλήκτρο L αν χρησιμοποιείς Windows 10, ή αν έχεις Mac πατώντας Control+Shift+Eject / Control+Shift+Power αν δεν διαθέτεις πλήκτρο Eject.
Ας περάσουμε όμως τώρα στις ρυθμίσεις των συσκευών σου: Πάτησε τους ακόλουθους υπερσυνδέσμους ανάλογα με τη συσκευή που διαθέτεις:
Τέλος, στις Γενικές Οδηγίες Συμπεριφοράς στο Διαδίκτυο, το τελευταίο μέρος αυτού του Οδηγού, η Homo Digitalis σου προτείνει συμβουλές για υπηρεσίες και προϊόντα που μπορούν να σε βοηθήσουν να έχεις μια ασφαλή και ιδιωτική πλοήγηση!