Γράφει ο Λευτέρης Χελιουδάκης

H υπόθεση της Cambridge Analytica (CA) ξεκίνησε να συζητείται το Μάρτιο του 2018 και απέδειξε, πώς τα προσωπικά δεδομένα που μοιράζεσαι στο Facebook, μπορούν να χρησιμοποιηθούν από διαφημιστικές εταιρίες και μεσάζοντες πληροφοριών (data brokers) ώστε να χειραγωγήσουν τις επιλογές σου όχι μόνο όταν ενεργείς ως καταναλωτής αλλά ακόμα και ως ψηφοφόρος.

Το άρθρο αυτό δεν είναι ένας σχολιασμός της υπόθεσης CA. Αντίθετα ο στόχος μας είναι να σε βοηθήσουμε να προσαρμόσεις τις ρυθμίσεις σου στο Facebook ώστε να αυξήσεις τον έλεγχο σου πάνω στα προσωπικά δεδομένα που μοιράζεσαι. Πριν σου παρουσιάσουμε τα απλά βήματα που πρέπει να ακολουθήσεις, θα περιγράψουμε σύντομα το ιστορικό της υπόθεσης αυτής.
Ο Δρ. Aleksandr Kogan δημιούργησε το 2014, ως τότε ερευνητής του Τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστήμιου του Cambridge, ένα ψυχομετρικό τεστ για τους χρήστες του Facebook με σκοπό την ακαδημαϊκή έρευνα.

Αργότερα αυτό το τεστ επαναπροσδιορίστηκε και χρησιμοποιήθηκε για εμπορικούς σκοπούς από την Εταιρία του Δρ. Kogan με την επωνυμία Global Science Research (GSR). Μία από τις εταιρίες με τις οποίες συνεργάστηκε η GSR ήταν η Strategic Communication Laboratories (SCL), μητρική εταιρία της CA. Μέσω αυτού του τεστ η CA κατάφερε να αποκτήσει πρόσβαση σε πάνω από 50 εκατομμύρια προφίλ Αμερικάνων και άλλων χρηστών του Facebook. Η πρόσβαση αυτή παραχωρήθηκε από τους ίδιους τους χρήστες των συγκεκριμένων προφίλ ή από φίλους τους στη πλατφόρμα του Facebook. Συγκεκριμένα, κάθε φορά που κάποιος χρήστης λογαριασμού Facebook επέλεγε να κάνει το εν λόγω τεστ, το τεστ ζητούσε πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα που ο χρήστης μοιραζόταν με το Facebook, και σε προσωπικά δεδομένα που οι φίλοι του είχαν κοινοποιήσει δημόσια στη πλατφόρμα. Κατά αυτόν τον τρόπο επομένως, εάν εγώ έδινα την έγκρισή μου για να κάνω το τεστ, μοιραζόμουν με την εταιρία που είχε δημιουργήσει το τεστ όλα τα προσωπικά δεδομένα που μου ζητούσε αλλά και το δημόσιο προφίλ όλων των φίλων μου.

Με αυτόν τον τρόπο, η CA κατόρθωσε να κατηγοριοποιήσει με βάση τα εν λόγω ψυχολογικά προφίλ όλους τους χρήστες που είχαν δώσει την έγκρισή τους και τους φίλους αυτών στη πλατφόρμα του Facebook. Αυτή η γνώση χρησιμοποιήθηκε ως κύρια βάση από την CA για να αποσταλούν στοχευμένα πολιτικά μηνύματα στους εν λόγω χρήστες, τα οποία επηρέασαν τις επιλογές τους κατά τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 2016 και όπως φαίνεται και κατά το Βρετανικό δημοψήφισμα του ίδιου χρόνου.

Αφήνοντας την υπόθεση CA στην άκρη, σήμερα, όλες οι ευρέως γνωστές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook, το Instagram, το Twitter κ.λπ, χρησιμοποιούν τη λεγόμενη «Διεπαφή Προγραμματισμού Εφαρμογών (Application Programming Interface, API)». Με τη βοήθεια της διεπαφής, διαφορετικές εφαρμογές μπορούν να μοιράζονται τα προσωπικά σου δεδομένα, μετά από την έγκρισή σου, ώστε να σου προσφέρουν προϊόντα και υπηρεσίες ενιαία. Μπορείς επομένως να επιτρέπεις σε άλλες εφαρμογές να αλληλοεπιδρούν με το λογαριασμό σου στο Facebook, και να μοιράζεσαι μαζί τους τις πληροφορίες του προφίλ σου, όπως τη λίστα φίλων σου, την ημερομηνία γέννησης σου, τις δημοσιεύσεις στο χρονολόγιό σου, τον τόπο διαμονής σου, την εκπαίδευση και την εργασία σου κ. α.

Σίγουρα κάποια στιγμή θα έδωσες την έγκριση σου για να αποκτήσουν πλατφόρμες παιχνιδιών, πλατφόρμες αστείων κουίζ και τεστ, αλλά και άλλες εφαρμογές πρόσβαση στα προσωπικά σου δεδομένα. Τότε δεν θα έδωσες προσοχή στο τι μοιράζεσαι με τις εν λόγω πλατφόρμες. Π.χ. γιατί ένα κουίζ που θα σου προσφέρει κάποια δευτερόλεπτα γέλιου να αποκτήσει απεριόριστη πρόσβαση στις φωτογραφίες του προφίλ σου, το τόπο εργασίας ή διαμονής σου, τη λίστα φίλων σου ή τα ενδιαφέροντά σου; Σκέφτηκες ποια εταιρία μεσαζόντων πληροφοριών (data brokers) μπορεί να κρύβεται πίσω από το εν λόγω αθώο τεστ, και για ποιους λόγους θα χρησιμοποιήσει τα δεδομένα που τις παραχωρείς στο μέλλον;

Προκειμένου να αναθεωρήσεις τις επιλογές που έκανες στο παρελθόν, πρέπει να πας στις ρυθμίσεις της πλατφόρμας που χρησιμοποιείς. Στην ακόλουθη εικόνα, η Homo Digitalis σε παραπέμπει στις ρυθμίσεις της πλατφόρμα του Facebook.
Ρυθμίσεις -> Εφαρμογές και Ιστότοποι

Ακόμα πρέπει να είσαι ιδιαίτερα σκεπτικός με όλες εκείνες τις δημοσιεύσεις που σε καλούν να πληκτρολογήσεις τη λέξη «BFF» ή άλλες παρόμοιες προκειμένου να δεις αν ο λογαριασμός σου είναι ασφαλής ή όχι. Οι εν λόγω δημοσιεύσεις δεν αποσκοπούν σε τίποτα παραπάνω από το να λάβουν αναγνωσιμότητα οι σελίδες που τις φιλοξενούν μέσω των σχολίων, των λαικ, και των κοινοποίησεών σου. Το αρκτικόλεξο «BFF» αναφέρεται στον όρο «Best Friends Forever» (Καλύτεροι Φίλοι για πάντα) και συνοδεύεται από  έντονα χρώματα επειδή απλά αποτελεί μία από τις λέξεις κλειδιά που η Facebook έχει επιλέξει να συνοδεύoνται από γραφικά εντός της πλατφόρμας. Περισσότερες λέξεις κλειδιά σαν και αυτές μπορείς να βρεις σε αυτόν τον σύνδεσμο. Αν επιθυμείς να μάθεις περισσότερα αναφορικά με το εάν τα προσωπικά σου δεδομένα χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν από τη CA μέσω του λογαριασμού σου στο Facebook μπορείς να επισκεφτείς τη συγκεκριμένη ενότητα που έχει δημιουργήσει η εν λόγω πλατφόρμα εδώ.

Σε κάθε περίπτωση πριν αποφασίσεις να χρησιμοποιήσεις κάποια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης ή άλλες εφαρμογές και να μοιραστείς μαζί τους τα προσωπικά σου δεδομένα, θα πρέπει πάντα να διαβάζεις προσεκτικά τις πολιτικές απορρήτου τους. Έτσι θα μπορείς να ενημερωθείς για το πώς, με ποιους, και για πόσο χρονικό διάστημα θα χρησιμοποιηθούν τα προσωπικά δεδομένα σου. Οι εν λόγω πολιτικές είναι υποχρεωτικό πλέον να μην είναι μακροσκελείς ή δυσανάγνωστες αλλά αντιθέτως να σου εξηγούν με απλά λόγια τι συμβαίνει με τα προσωπικά σου δεδομένα. 

Οπότε την επόμενη φορά, πριν ξεκινήσεις να χρησιμοποιείς μια πλατφόρμα, δώσε λίγα λεπτά από το χρόνο σου για να μάθεις τι μοιράζεσαι με αυτήν και υπό ποιους όρους.