Είκοσι πέντε χρόνια μετά την ίδρυση της Ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς, οι Ευρωπαίοι καταναλωτές κερδίζουν τη θέση τους μέσα σε αυτή

Γράφει ο Στέφανος Βιτωράτος

Ο Κανονισμός 2018/302 της 28ης Φεβρουαρίου 2018 ενάντια στο «γεωγραφικό αποκλεισμό» αναφορικά με το ηλεκτρονικό εμπόριο και τις υπηρεσίες (ή αλλιώς «geo-blocking» όπως είναι ευρύτερα γνωστό), είναι εδώ και στοχεύει να αντιμετωπίσει τις διακρίσεις στην πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες θέτοντας τέρμα σε φαινόμενα κανονιστικής ασυμμετρίας μεταξύ των χωρών-μελών.

Ο νέος κανονισμός μειώνει σημαντικά τους συχνά αδικαιολόγητους περιορισμούς και αποτελεί έτσι ένα από τα σημαντικότερα βήματα προς την κατεύθυνση μιας πραγματικά ενιαίας αγοράς για τους καταναλωτές. Ωστόσο, θα μπορούσε η ρύθμιση να χαρακτηριστεί αποσπασματική, καθώς οι περιορισμοί δεν εξαλείφονται πλήρως.

– Τι είναι το Geo-blocking;

Αλλά ας τα πάρουμε με τη σειρά: Τι εννοούμε με τον όρο Geo-blocking;

Είναι μια μορφή τεχνολογικού προστατευτισμού, η οποία περιορίζει την πρόσβαση στο διαδικτυακό περιεχόμενο βάσει της γεωγραφικής θέσης του χρήστη. Η ακριβής τοποθεσία του χρήστη εντοπίζεται χρησιμοποιώντας τεχνικές γεωγραφικού προσδιορισμού, όπως ο έλεγχος της διεύθυνσης IP, επιτρέποντας έτσι στο σύστημα να εγκρίνει ή να αρνηθεί την πρόσβαση σε συγκεκριμένο περιεχόμενο.

Το geo-blocking συνδέεται κυρίως με περιορισμούς στην πρόσβαση σε περιεχόμενο πολυμέσων, όπως ταινίες, τηλεοπτικές εκπομπές ή και τραγούδια για λόγους πνευματικής ιδιοκτησίας και αδειοδότησης. Πόσοι δεν έχετε έρθει αντιμέτωποι με το μήνυμα «Το περιεχόμενο δεν είναι διαθέσιμο στη χώρα σας»;

Αυτή ωστόσο είναι μία μόνο έκφανσή του, καθώς το geo-blocking χρησιμοποιείται ακόμα και για την επιβολή διακρίσεων στις τιμές σε ηλεκτρονικά καταστήματα. Παρατηρούνται φαινόμενα όπου χρήστες αγοράζουν προϊόντα online από ξένες εκδόσεις ιστοτόπων σε πολύ υψηλότερες τιμές από ότι οι εγχώριοι χρήστες του ιστοτόπου. Ή είναι αντίστοιχα πιθανό ο ιστότοπος να δεχτεί μια τραπεζική κάρτα μόνο από τη χώρα της έδρας του ή ακόμα και να σας ανακατευθύνει σε ένα ηλεκτρονικό κατάστημα της χώρας σας.

– Γιατί είναι σημαντικό βήμα;

Ήδη από τις 6 Μαΐου 2015, η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακοίνωσε την υιοθέτηση της στρατηγικής της για την «ενιαία ψηφιακή αγορά». Το σκεπτικό ήταν ότι ακόμα πολλοί Ευρωπαίοι δε μπορούν να χρησιμοποιήσουν ηλεκτρονικές υπηρεσίες που είναι διαθέσιμες σε άλλες χώρες της ΕΕ χωρίς καμία αιτιολόγηση, ή  ενδεχομένως μιλώντας για εμπόριο, να μεταφέρονται σε εγχώριο ιστότοπο με διαφορετικές τιμές. Τα φαινόμενα αυτά δε συνάδουν με την ιδέα της ενιαίας αγοράς.

Από τα προαναφερθέντα καταλαβαίνουμε ότι η ιδέα είναι απλή: ο καταναλωτής να έχει πρόσβαση σε ίδιες τιμές, σε όλα τα προϊόντα, σε όλες τις χώρες χωρίς γεωγραφικές διακρίσεις για εμπορικούς σκοπούς. Δε νοούνται περιορισμοί εξαρτώμενοι από την εθνικότητα ή τη μόνιμη κατοικία, ούτε νοείται να επιβάλλεται διαφορετική τιμολόγηση ανάλογα με τη χώρα προέλευσης του χρήστη.

Η ιδέα είναι σωστή, παρολαυτα το τελικό κείμενο του Κανονισμού, αντιμετωπίζει μόνο τρεις πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις geo-blocking και πιο συγκεκριμένα αναφορικά με:

i) Τις ψηφιακές υπηρεσίες, όπως η διαδικτυακή αποθήκευση δεδομένων (cloud) και η φιλοξενία ιστοσελίδων (web-hosting), οι οποίες πρέπει να είναι προσβάσιμες σε πελάτες από όλη την Ευρώπη.

ii) Τις υπηρεσίες που παρέχονται σε μια συγκεκριμένη φυσική τοποθεσία, όπως η ενοικίαση αυτοκινήτου, οι οποίες πρέπει να είναι διαθέσιμες σε όλους ανεξαρτήτου τοποθεσίας.

iii) Την πώληση αγαθών ανεξάρτητα από το κράτος μέλος από το οποίο ο χρήστης αποκτά πρόσβαση στον ιστότοπο.

– Τι μένει να γίνει;

Από τα παραπάνω όμως, όπως ενδεχομένως παρατηρείτε, εξαιρούνται μεταξύ άλλων, οι ψηφιακές υπηρεσίες που ενέχουν πνευματικά δικαιώματα. Οι περιορισμοί σχετικά με τα ψηφιακά μέσα δεν περιλαμβάνονται σε αυτό το γύρο οικοδόμησης της ενιαίας ψηφιακής αγοράς της ΕΕ και αυτό εξαιτίας της έντονης πίεσης από τη βιομηχανία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και της προστατευτικής συμπεριφοράς από πολλές εθνικές κυβερνήσεις.

Προϊόντα όπως ταινίες, σειρές, ηλεκτρονικά βιβλία, βιντεοπαιχνίδια και μουσική εξαιρέθηκαν από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Ότι ένας Βέλγος συνδρομητής ιστοτόπου που παρέχει σειρές και ταινίες μπορεί να έχει διαφορετική πρόσβαση σε περιεχόμενο από τον αντίστοιχο Έλληνα χρήστη του ίδιου ιστοτόπου. Αυτή η έκπτωση από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού επιτρέπει στους προμηθευτές να εξακολουθούν να αποκλείουν γεωγραφικά τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες που εμπεριέχουν περιεχόμενο που προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα.

Το παρήγορο είναι ότι ο νομοθέτης συμφώνησε  σε μια «ρήτρα επανεξέτασης» του εν λόγω ζητήματος με ορίζοντα διετίας, μέχρι το τέλος του 2020. Μέχρι τότε, οι νέοι πολιτικοί συσχετισμοί που θα έχουν διαμορφωθεί, καθώς θα έχει εκλεγεί νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και θα έχει αναλάβει μια νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ίσως καταφέρουν να κάμψουν τις αντιστάσεις της βιομηχανίας.

Το δίχως άλλο, ο κανονισμός αυτός, ο οποίος θα αρχίσει να εφαρμόζεται από τις 3 Δεκεμβρίου 2018, είναι ίσως ένα από τα σημαντικότερα βήματα προς την κατεύθυνση μιας πραγματικής ενιαίας αγοράς για τους καταναλωτές. Θα έρθει για να συμπληρώσει και άλλα επιτεύγματα από το 2017, όπως ο τερματισμός των χρεώσεων περιαγωγής για τα κινητά τηλέφωνα και η διασυνοριακή φορητότητα για συνδρομές μέσω διαδικτύου.

Η ΕΕ εργάζεται επί μακρόν προς την κατεύθυνσης της ενιαίας ψηφιακή αγοράς, της ισότητας,  της πολυφωνίας και της πολυμορφίας και αυτό φαίνεται στην πράξη. Ποιος όμως θα κερδίσει στην τελική διελκυστίνδα με τη βιομηχανία;