Γράφει ο Εμμανουήλ Μανδράκης*

Με αφορμή το σκάνδαλο της Cambridge Analytica, οι περισσότεροι χρήστες των κοινωνικών δικτύων, ιδιαίτερα του Facebook,  ανησυχούν ιδιαίτερα για την ασφάλεια των προσωπικών τους δεδομένων. Πολλοί μάλιστα αποφάσισαν, είτε από φόβο, είτε από αντίδραση, να διαγράψουν τα προφίλ τους. Μία μεγάλη μερίδα των χρηστών αδιαφορούν για την παραβίαση της προσωπικής τους ζωής ή δεν γνωρίζουν τι συμβαίνει.

Σε κάθε περίπτωση, τα κοινωνικά δίκτυα έχουν φανεί να είναι χρήσιμα σε θέματα δικτύωσης και επικοινωνίας. Για να μπορούν οι χρήστες τους να απολαμβάνουν αυτές τις ευκολίες, χωρίς τους επικείμενους κινδύνους, θα πρέπει να ενημερώνονται. Τα κοινωνικά δίκτυα και η πρόσβασή τους στην προσωπική ζωή των χρηστών από την άλλη θα πρέπει να ρυθμίζονται και να ελέγχονται.

– Τι συνέβη με στο σκάνδαλο της Cambridge Analytica

Το σκάνδαλο της Cambridge Analytica ήρθε στην επιφάνεια, όταν γνωστοποιήθηκε πως προσωπικά στοιχεία εκατομμυρίων χρηστών του Facebook χρησιμοποιήθηκαν για πολιτική προπαγάνδα από την εν λόγω εταιρία. Εκτιμήσεις δείχνουν πως από το 2014 έως και σήμερα (2018), έχει συλλέξει προσωπικές πληροφορίες από 87 εκατομμύρια χρήστες. Οι πληροφορίες αυτές, λέγεται πως χρησιμοποιήθηκαν για επιρροή της κοινής γνώμης σε πολιτικά θέματα, έναντι αμοιβής. Οι χρήστες αυτοί δεν γνώριζαν εάν και πώς χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται τα δεδομένα τους, ενώ οι περισσότεροι από αυτούς δεν έδωσαν ποτέ άδεια. (Kevin Roose, 2018)

Η είδηση αυτή έγινε γνωστή από υπάλληλο της εταιρίας Cambridge Analytica που κατήγγειλε την κατάχρηση αυτή των προσωπικών στοιχείων, ενώ τις ευθύνες θα αποδώσει η δικαιοσύνη. Στο σημείο αυτό δημιουργείται το ερώτημα κατά πόσο ο νόμος έχει προβλέψει να προστατέψει τους χρήστες και να εμποδίζει τέτοιες εταιρίες να παραβιάζουν την προσωπική ζωή των χρηστών του διαδικτύου. Επίσης οι ίδιοι οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων, θα πρέπει να ενημερωθούν και να μάθουν ποιες ενδεχομένως λάθος συμπεριφορές μπορούν να τους εκθέσουν σε παρόμοιες συνέπειες.

Το Facebook σαν οντότητα, παρείχε τα μέσα για ανάπτυξη εφαρμογών ψυχαγωγίας, ενημέρωσης και διαφόρων διευκολύνσεων που για καλύτερη λειτουργικότητα, είχαν πρόσβαση σε προσωπικά στοιχεία. Εφαρμογές τύπου κουίζ, ζητούσαν πρόσβαση σε στοιχεία που δεν ήταν πραγματικά απαραίτητα για τη διεξαγωγή του κουίζ, όπως για παράδειγμα σε προσωπικά στοιχεία των φίλων των χρηστών. Με αυτόν τον τρόπο οι εφαρμογές αυτές απέκτησαν πρόσβαση σε στοιχεία ανθρώπων που δεν συναίνεσαν ποτέ, απλά από «απροσεξία» των φίλων τους.

– Μπορεί κανείς να προστατευτεί;

Οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων θα πρέπει να ενημερώνονται διαρκώς σχετικά με το πώς μπορούν να προστατευτούν. Θα πρέπει να είναι επιφυλακτικοί σχετικά με τις πληροφορίες που μοιράζονται, ειδικά όταν μοιράζονται ευαίσθητα στοιχεία τους, ακόμα και τον ίδιο τους τον «ψηφιακό εαυτό». Για αρχή, πληροφορίες που μοιράζονται οι χρήστες και επιλέγουν να είναι δημόσιες προς όλους, θα είναι δημόσιες σε όλους.

Λέγοντας όλους, περιλαμβάνονται εταιρίες που εκμεταλλεύονται τις πληροφορίες αυτές, για κάποιον σκοπό, αν όχι απλά τα χρήματα. Στους περισσότερους χρήστες, η φωτογραφία προφίλ για παράδειγμα, είναι δημόσια, και απεικονίζει καθαρά το πρόσωπό τους. Αυτό παρέχει σε οποιονδήποτε την ικανότητα να δημιουργήσει μία τεράστια βάση δεδομένων, με όνομα επίθετο και αρκετά βιομετρικά χαρακτηριστικά για εφαρμογές αναγνώρισης προσώπων. Τα Likes (μου αρέσει) που κάνουν οι χρήστες στις διάφορες σελίδες και δημοσιεύσεις, παρέχουν αρκετές πληροφορίες για να γνωρίζει όποιος έχει πρόσβαση σε αυτές, επιθυμίες και προτιμήσεις.

Εκτός από το προφανές, πως οι πληροφορίες αυτές είναι πολύτιμες για εταιρίες προώθησης αγαθών (marketing), μπορεί και ο κοινωνικός περίγυρος να κρίνει τους «φίλους» του από τις προτιμήσεις του (likes), κάτι που αφήνει αρκετό χώρο και για καλλιέργεια στερεοτύπων.  Στον παρακάτω πίνακα  φαίνονται τα βήματα για να προστατεύσει κανείς τις πληροφορίες αυτές.

Πίνακας: Προστασία ιδιωτικότητας των Likes (O’Donnell, 2018)

Επιπλέον, οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων μπορούν να ελέγχουν με ποιους μοιράζονται άλλες ευαίσθητες πληροφορίες, όπως δημοσιεύσεις και τοποθεσία. Η τελευταία πληροφορία χρησιμοποιείται από ασφαλιστικές για να αποφύγουν αποζημιώσεις σε περιπτώσεις διαρρήξεων. (Pleasance, 2015) Θα πρέπει λοιπόν οι χρήστες να δημοσιεύουν υπεύθυνα, ειδικά όταν επιλέγουν η δημοσίευση να είναι δημόσια.

– Οι ανέσεις των κοινωνικών δικτύων

Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν σίγουρα λάβει την δική τους θέση στην καθημερινότητα και όχι άδικα. Έχουν φέρει την επικοινωνία και την δικτύωση σε άλλη διάσταση, όπου μπορεί κανείς να διατηρήσει μία σχέση από απόσταση ή να κρατήσει επαφές με τον παλιό του συμμαθητή με μεγαλύτερη ευκολία από ότι παλαιότερα. Στην πλευρά των εταιριών πάλι, έχει κάνει την προώθηση προϊόντων πιο εύκολη και πιο στοχευμένη.

Το τελευταίο δεν είναι απαραίτητα κακό. Εξάλλου, το κόστος της προώθησης μεταφέρεται στο τελικό προϊόν και το πληρώνει ο καταναλωτής. Τα κοινωνικά δίκτυα αποτελούν πηγή ενημέρωσης αλλά και παραπληροφόρησης, πάντα πρέπει κανείς να ελέγχει τις πηγές του. Τα κοινωνικά δίκτυα είναι μία άνεση που θεωρείται δεδομένη και παρέχεται δωρεάν, με μοναδικό κόστος τις προσωπικές πληροφορίες των χρηστών.

Πρέπει λοιπόν οι χρήστες να ελέγχουν τι πληρώνουν κάθε φορά για αυτό που απολαμβάνουν, και να αποφασίζουν αν αυτό αξίζει. Να είναι καχύποπτοι όταν μία εφαρμογή ζητάει άσχετες πληροφορίες. Είναι λογικό μια εφαρμογή για τον καιρό να ζητάει πρόσβαση στην τοποθεσία αλλά όχι στις φωτογραφίες ή στις προτιμήσεις (likes).

*Ο Εμμανουήλ Μανδράκης είναι Ηλεκτρολόγος Μηχανικός και Μηχανικός Υπολογιστών με ειδίκευση στη Νανοτεχνολογία. Εργάζεται στον οργανισμό CSEM (Swiss Center for Electronics and Microtechnology) στην Ελβετία. Τον ενδιαφέρει η επικαιρότητα και η αξιόπιστη ενημέρωση και ασχολείται με θέματα που αφορούν νέες τεχνολογίες.

Βιβλιογραφία

Kevin Roose. (2018, April 10). Facebook’s other critics: Its viral stars. The New York Times International Edition, 7.

Kharpal, A. (2018, March 22). CNBC. Retrieved April 26, 2018, from https://www.cnbc.com/2018/03/22/mark-zuckerberg-facebook-ceo-apology-what-he-said-on-the-data-breach.html

Michelle Castillo. (2018, February 6). CNBC. Retrieved April 26, 2018, from https://www.cnbc.com/2018/02/06/comedian-jim-carrey-delete-your-facebook-account-and-dump-the-stock.html

O’Donnell, A. (2018, April 10). Lifewire. Retrieved April 26, 2018, from https://www.lifewire.com/hide-your-likes-on-facebook-2487308

Pleasance, C. (2015, April 23). Mail Online. Retrieved April 26, 2018, from https://www.dailymail.co.uk/news/article-3051671/Holidaymakers-post-information-trips-Facebook-face-having-insurance-claims-rejected-home-targeted-burglars-away.html